İnternetin gelişmesiye eş zamanlı olarak yaygınlığı ve bilinç farkındalığı giderek artan açık kaynak kodlu ve/veya özgür yazılımlar geliştiriciler için bulunmaz fırsat. İşin özgür yazılım felsefesinin insanlığı ne kadar değiştireceği kısmından ise şimdilik bahsetmeye gerek duymuyorum. Geçtiğimiz hafta Network World tarafından yapılan bir araştırma devletlerin açık kaynak kodlu yazılımların kullanımını ortaya koymuş.
Network World, çalışmasını ülkelerin açık kaynak yazılımlara dönük yasal adımlarını dikkate alarak gerçekleştirmiş. Araştırmada sunulan haritada; ABD, Çin, Hindistan, Avustralya ve özellikle batıda yer alan Avrupa Birliği üye ülkelerinin açık kaynağı teşvik eden bir rol üstlendiğini gösteriyor. Ancak bu ülkelerde herhangi bir yasal zorunluluk bulunmuyor.
Kanada, Afrika ve Ortadoğu ülkelerinde ise konuyla ilgili herhangi bir veri veya yasa bulunmuyor.
Araştırmaya göre; Güney Amerika, Bulgaristan ve Avrupa Birliği ülkelerinde özgür ve açık kaynak kodlu yazılımlar hükümet programlarında yer almış ve bu yılın başından beri bazı projeler hayata geçmeye başlamış.
Avrupa’da Açık Kaynak Kodlu Yazılım Kullanımı
Avrupa Komisyonu 1998 yılından bu yana Özgür Yazılım Çalışma Grubu’nun oluşturulmasıyla başlayan süreçte çeşitli AKKY girişimlerine destek vermiştir. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Araştırma Programı (The Information and Communications Technologies Research Programme) kapsamında ücretsiz yazılım ve AKKY araştırma ve teknoloji geliştirme boyutlarıyla incelenmiştir. Bunların yanı sıra ana teması AKKY’nin gelişimi ve yaygınlaşması olan pek çok araştırma projesi Avrupa Birliği 6. ve 7. Çerçeve Programları kapsamında desteklenmiştir.
Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa için Sayısal Gündem (Digital Agenda for Europe) kapsamında hazırlanan “Avrupa’nın Dijital Rekabet Edebilirlik Raporu 2010”da AKKY’nin faydalarına dikkat çekilerek AKKY pazarının çok düşük seviyedeki pazar payının
her yıl yaklaşık yüzde 30-40 artacağı belirtilmektedir. AKKY’nin yenilikçi fikirler için bir fırsat olduğunun vurgulandığı raporda, Avrupa’nın tüm dünyada AKKY gönüllülerinin en büyük destekleyicisi ve AKKY’nin en çok kullanıldığı bölge olduğu ifade edilmektedir.
Raporda ayrıca AKKY’nin bazı karakteristik özelliklerinin (örneğin kaynak koduna erişim ve lisans ücreti olmaması ile yazılımın değiştirilebilmesi, yeniden dağıtılabilmesi ve/veya diğer uygulamaların bir bileşeni halinde kullanılabilmesi) sadece geleneksel yazılım alternatiflerine nazaran düşük fiyatı sebebiyle değil, aynı zamanda bilgi sistemlerinin, kullanıcı gereksinimlerine göre daha iyi uyarlanabilmesi sebebiyle de üretkenliğin ve yenilikçi fikirlerin artmasını sağladığı belirtilmektedir. Bu türden yazılımların kullanımının artmasına örnek olarak genellikle Linux işletim sistemi gösterilmekle beraber, çeşitli e-İş hizmetleri için bütünleşik çözümlerin tasarlanmasında kullanılabilecek çok sayıda uygulamanın (kuruluş içi ve kuruluşun üretici ve müşterileriyle arasındaki bilgi paylaşım araçları gibi) mevcut olduğuna dikkat çekilmektedir.
* Söz konusu projelerin bir listesine ve projelere ilişkin kısa açıklamalara http://cordis.europa.eu/fp7/ict/ssai/docs/fossfactsheet2010_en.pdf adresinden erişilebilir.
Türkiye’de Açık Kaynak Kodlu Yazılım Kullanımı
Türkiye ise Rusya ve Brezilya ile aynı kategoride yer alıyor. Yani kamuya “bu tür yazılımları dikkate alın” denen kategorideyiz. Bilindiği gibi Haziran 2015 seçimlerinde Halkların Demokratik Partisi’nin seçim bildirgesinde açık olarak “Açık kaynak kodlu özgür yazılım teşvik edilecek” ibaresi yer almaktaydı. Cumhuriyet Halk Partisi de bu ibareye bildirgesinde yer vermemesine karşın söylemlerinde kullanmaktaydı.
Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarındaki en büyük bilgi teknolojileri projesi şüphesiz FATİH Projesi.
FATİH Projesi öncesinde TÜBİTAK ULAKBİM’de başlatılan Pardus Linux projesi ile 2012 yılı ilk yarısında okullara gönderilen etkileşimli tahtalarda Pardus logolu Debian işletim sisteminin kullanılmaktaydı. Pardus Linux ve Libre Office bugün halen bir çok kamu kurumunda kullanılmakta. Ancak geliştirme süreci ve kullanım alanları hakkında daha fazla bilgi bulabilmek şimdilik maalesef mümkün görünmüyor.
Kalkınma Bakanlığı’nın Bilgi Toplumu Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı raporunda ise ne mutlu ki açıkça “başta PARDUS olmak üzere kamuda AKKY kullanımı yaygınlaştırılacak, kamu kurumlarına bu çerçevede destek verilecektir. AKKY konusunda özel sektör ekosisteminin gelişmesi sağlanacaktır” ibaresi yer almaktadır. (s. 150)
Ayrıca raporda açık kaynak kodlu yazılımların kamuda kullanılması gerektiği dünyadan örneklerle gerekçelendirilmiş.
“Çok sayıda ülkede AKKY’ye ilişkin politika seviyesinde çalışmalar yürütülmüştür. ABD, Avustralya ve İngiltere’de ihale sürecinde AKKY yazılımlarının da değerlendirilmesini zorunlu tutan veya tavsiye eden düzenleme yapılmıştır. ABD, Avustralya, Brezilya ve İngiltere’de kamu kurum ve kuruluşlarına AKKY kullanımında yol gösterecek rehberler hazırlanmıştır. Hollanda, İngiltere ve Güney Kore’de ise eylem planları hazırlanarak bir yol haritası çerçevesinde kurumlara yönelik hedefler belirlenmiştir. Kamu yazılımlarının AKKY olarak paylaşıldığı ülkeler de bulunmaktadır. AKKY’nin yaygınlaşmasının önündeki önemli engellerden birisi, özel sektör tarafında teknik destek ekosisteminin oluşmamış olmasıdır.
Türkiye’de yazılım sektörü, AKKY ürün ve hizmetlerini geliştirme ve destekleme konusunda yeterli olgunlukta değildir. Özel sektörün AKKY desteği konusunda uzmanlaşması, kamunun AKKY kullanımı yönünde tercihte bulunması, hatta belirli ürün grupları için zorlayıcı bir politikaya sahip olması ile mümkün olacaktır. Bununla birlikte, AKKY desteği sunacak kuruluşların desteklenmesi, geçiş sürecinin hızlanması açısından faydalı olacaktır. Ülkemizde gerçekleştirilen en kayda değer AKKY Projesi olan PARDUS İşletim Sistemi beklenen seviyede yaygınlaşamamıştır. PARDUS’un yaygınlaşması için yürütülen çalışmalar belirli bir politika etrafında değil, arz-talep odaklı olarak yürütülmektedir. Bununla birlikte, gelinen aşamada AKKY’nin geliştirme ve adaptasyon süreçlerine ilişkin önemli tecrübeler edinilmiştir. Bu tecrübelerin ışığında, PARDUS’un yaygınlaşma sürecinin daha sağlam temellere oturtulmasına ve başta PARDUS olmak üzere kamuda AKKY’nin yaygınlaşmasını temin edecek adımların öncelik ve sıralama gözetilmek suretiyle ortaya konmasına ihtiyaç bulunmaktadır. AKKY’nin bakım ve idame süreçlerinde gerektirdiği yetkinlik seviyesinin görece yüksek olması, bu alanda hayata geçebilecek politikaların dikkatli bir şekilde hazırlanmasını zorunlu kılmaktadır.”
Umalım ki 2018 yılında bu rapordaki tüm politikalar hayata geçmiş olur.
Kaynak: Kamuda Açık Kaynak Kodlu Yazılım Kullanımı, EYLÜL 2012, Çalıșma Raporu 4, M. Rașit ÖZDAȘ – Webrazzi
